هونەرمەند عەدنان كەریم بۆ (رووداو): دەستبەرزكردنەوەكەم لەبەغدا بۆ گوتنی گۆرانی دەسماڵێ بووە هۆی ئەوەی وەك گۆرانیبێژ بناسرێم

رووداو: تۆ لە كەركووك لەدایكبووی و لەسلێمانی گەورەبووی، خۆت بە خەڵكی كوێ دەزانی؟
عەدنان كەریم: ماڵی باوكم خەڵكی گوندی ژاژڵێن لە شارباژێڕ، دایكیشم هەر خەڵكی شارباژێڕە. كاتێك باوكم هاتووەتە سلێمانی كاری پۆلیسی دەستكەوتووە و پاشان نەقلی كەركووك بووە لە شەریكەی نەوت پاسەوان بووە. ماڵی خاڵوانی لە كەركووك بوون، كە لە شێخەكانن، خەڵكی گوندی مەزوێن لەبەری ئالانێ لە ناوچەی سەردەشت، بەڵام گواستوویانەتەوە بۆ كەركووك. لە كەركووك تەكیەیان كردووەتەوە و ئێستاش تەكیەی شێخ باوی مەزناوێ لە كەركووك هەرماوە. من لە شەستەكاندا لە كەركووك لەدایكبووم، ساڵێك دوو ساڵ لەوێ ماوینەتەوە. بەهۆی ئەوەی باوكم كە ناوی (كەریمی فەقێ رەشید)ە، پەیوەندی بە شۆڕشی ئەیلولەوە هەبووە و بەرپرسی دووەم بووە لەوێ، دوای دوو ساڵ لە كەركووك نەقلی بەسرەیان كردووە و نزیكەی شەش ساڵێك لەوێ ماوەتەوە. كاتێك ڕێكخستنەكەیان كەشف دەبێ باوكم ماوەی مانگێك خۆی ون دەكات و دەچێتە ئێران و پاش ساڵێك تەسلیمی سەركردایەتی شۆڕشی دەكەنەوە كە بارەگاكەی لە گەڵاڵە بووە، لەوێشەوە دێتەوە شارباژێڕ، دوای ئەوە من و دایكم و خوشكەكانم دەچین بۆ ماوەت بۆ لای باوكم و هەر لەوێ خوێندنی سەرەتاییم خوێندووە، واتە كەركووك و سلێمانی و شارباژێڕ و مەزناوێ، ئەمە هەمووی مەسكەنی منن، راستییەكەی كوردستان هەمووی وڵاتی منە.
فیستیڤاڵی نایروبی بە مەقامێكی من كرایەوە

رووداو: دەكرێ كەمێك باسی گۆرانی دستماڵێمان بۆ بكەی كە لەگەڵ تیپی مۆسیقای سلێمانی لە بەغدا وتت، ئایا ئەو گۆرانییە بووە هۆی ناسینی تۆ وەك گۆرانیبێژێك؟
عەدنان كەریم: گۆرانی دەستماڵێ گۆرانییەكی فۆلكلۆریە، من بەدەنگی محەممەدی ماملێ گوێم لێبووە. تەمەنم شانزدە ساڵ بوو، تیپی موسیقای سلێمانی پێویستیان بە چەند كەسێكبوو وەك كۆرس، بۆ فیستیڤاڵی گۆرانی لە بەغدا، چالاكی قوتابخانەكان كە ئەوكاتە لە سەركارێز بوو دەنگیان تاقیكردمەوە، ئەو سەردەمە هەموو كەس نەیدەتوانی ببێتە گۆرانیبێژ، دەبوو دەنگیان تاقی بكرێتەوە. ئەوەی دەنگی تاقیكردمەوە مامۆستا خالید سەركار بوو، لەیەكەم قۆناخدا دەرچووم و پاشان بۆ جاری دووەم دیسان دەنگیان تاقیكردمەوەو دەرچووم. كە چووین بۆ فیستیڤاڵەكە، هونەرمەند كەریم خەمزەیی كە دەبوو ئەو گۆرانییەی بوتایە نەهاتبوو، مامۆستا ئەنوەر قەرەداخی پێیگوتین كێ دەتوانێ لەجیاتی كاك كەریم ئەو گۆرانییە بڵێ، منیش دەستم بەرزكردەوە، ئیتر ئەو دەستبەرزكردنەوەیە بووە هۆی ئەوەی كە من ئەو گۆرانییە بڵێم و وەك گۆارنیبێژێك پێی ناسرام. گۆرانی دەستماڵێ بۆمن یادەوەرییەكی زۆر خۆشە، بۆیە ئەو گۆرانیەم وەك هەموو گۆرانیەكانی دیكە لەلا خۆشەویستە.

رووداو: ئێوە دەنگ و رێزێكی بەرەو هەڵكشانی بەردەوامتان هەیە، چ بڕوایەك و چ كەسێك پشتیوانتە بۆ ئەوە؟
عەدنان كەریم: شتێك بۆ هونەرمەند زۆر گرنگە ئەویش سەبرە، هونەرمەند دەبێ ئەوەندەی بیر لە هەستی خۆی دەكاتەوە، بیر لە رۆحی بكاتەوە، گۆرانی بۆ هەستی خۆی بڵێ، ئەوەندی گۆرانی بۆ خۆی بڵێ، بە چەپڵەی جەماوەر و زۆر شت هەڵنەخەڵەتێ، من ئێستاش لە فێربووندام، ئێستایش پێموایە زۆر شت هەیە كە دەبێ فێری بم، ئێستاش كە گوێ لە مەقامێكی عەلی مەردان دەگرم، هەست بە بچووكی خۆم دەكەم.

رووداو: تۆ كاتێك گۆرانییەكی بۆ نموونە عەلی مەردان دەڵێیەوە، گۆرانییەكە بە دەنگی ئەو كۆتایی پێدەهێنی، ئایا ئەوە جۆرە داهێنانێكە یان وەك رێزگرتن ئەو كارە دەكەی؟
عەدنان كەریم: راستییەكەی ئەوە لەبەر گەورەیی ئەوان دەكەم، دەمەوێ گۆرانییەكە تەسلیم بەوان بكەمەوە، چونكە من بڕواناكەم ئێمە بە تۆزی پێی ئەوانیش بگەین. هونەرمەندانی وەك عەلی مەردان و تاهیر تۆفیق لەسەردەمانێكدا ئەو هونەرە بەرزانەیان خولقاندووە، ئێستا ئێمە بەو هەموو تەكنیكە پێشكەوتووە هێشتا ناتوانین بەوان بگەین. بۆیە راشكاوانە دەیڵێم كاتێك من دەنگی ئەوان دەهێنمەوە بۆ ئەوە نییە فێڵ لە جەماوەر بكەم، بەڵكو دەمەوێ مەزنی و گەورەییەكە بەوان ببەخشمەوە نەك بە هونەرمەندێك كە لاسایی ئەوان دەكاتەوە. هەرچەندە من حەزم نەكردووە لاسایی بكەمەوە و ناشمەوێ لاسایی هیچ هونەرمەندێك بكەمەوە، بەڵام پێمخۆشە گۆرانی ئەوان بڵێمەوە، چونكە ئەوان ناسنامەی هونەری ئێمەن. ئێمە لەڕێگەی ئەوانەوە موزیكی خۆمان لە دەوروبەرمان و جیهان جیادەكەینەوە.

رووداو: هەر لەم پەیوەندییەدا، لە شوێنێك خوێندوومەتەوە كاتێك رێزلێنانێكیان بۆ ئێوە رێكخست لە سلێمانی، كوڕنووشت بۆ هونەرمەند كەریم كابان بردووە؟
عەدنان كەریم: كاك كەریم هەمیشە خۆشەویستی خۆی بۆ من نیشانداوە، كاتێك دەیبینم لەوپەڕی دڵمەوە باوەشی پێدادەكەم، كاك كەریمیش هەروا دەكات بۆ من. ئاخر كاتێك من گوێم لە گۆرانی ئەو گرتووە من هێشتا گۆرانیشم نەوتبوو، ئێستا كە ئەو من دەناسێ، شەرەفێكی گەورەیە بۆ من. بۆیە كاك كەریم، مامۆستا برایم خەیات و ولیام یوحەنا و ئەوانەی پێش من شایشتەی ئەوەن كە كوڕنووشی هونەریان بۆ بەرم.

رووداو: تۆ لە زۆر فیستیڤاڵی خۆماڵی و جیهانیدا بەشداریت كردووە، دەمەوێ لەسەر بەشداریتان لە فیستیڤالی ئەفریقیا كەمێك بۆمان بدوێی، كە وەك یەكەمین هونەرمەندی كورد بەشداریت كردووە؟
عەدنان كەریم: بەڵێ ئەوە لە نایرۆبی پایتەختی وڵاتی كینیا بوو. ئێمەیان بردە پاركی سەفاری كە پاركێكی ناسراوی دنیایە، چونكە هەرچی ئاژەڵی دنیا هەیە لەو پاركەدا نموونەی هەیە. ئەو فیستیڤاڵە ساڵانە دەكرێ كە بەناوی (دوعا بۆ ئاو)، واتە پارانەوە بۆ باران بارین رێكدەخرێ، منیش یەكێكبووم لەو 126 هونەرمەندەی كە لە جیهانەوە بانگكرابوون بۆ فیستیڤاڵی ساڵی 2009. ئەوەی سەرنجڕاكێش بوو، من بە تەنها خۆم و عودەكەمەوە بەشداریمان كرد، كاتێك گوێیان لە دەنگم بوو، ئەو كەسەی كە سەرپەرشتی فیستیڤاڵەكەی دەكرد موزیكزانێك بوو لە ئەڵمانیاوە هاتبوو، پێیگوتم حەزدەكەم گوێم لە گۆرانییەكی هەرێمی ئێوە بێ، منیش مەقامێكی خورشیدیم بۆ گوت، زۆر پێیخۆش بوو، گوتی حەزدەكەم بەم مەقامەی تۆ فیستیڤاڵەكە بكەینەوە. لەگەڵ موزیكەكەی مندا چەندین وێنە نیشاندەدران لەسەر شانۆكە، ئەوە بۆمن شتێكی زۆر خۆشبوو.

رووداو: ئەوەی تێبینیت كردبێ لەو فیستیڤاڵەدا، هیچ ئاشنایەتییەكیان بە موزیكی كورد هەبوو؟
عەدنان كەریم: ئەوانەی لە ئەوورپاوە هاتبوون دەیانزانی، بەڵام زۆر لەوانەی لە جێگەی دیكەوە هاتبوون نەیانبیستوو. خۆشبوو كاتێك بە خەڵكەكەیان ناساندم، وەك هونەرمەندێكی خەڵكی كوردستان ناویانبردم. ئەوەی سەرنجڕاكێش بوو فیستیڤاڵەكە سادەبوو، شانۆكەیان لە خشت و گڵ و كەرەستەی ناتوری ئەوێ دروستكرابوو، بەڵام یەكجار جوان رازاندبوویانەوە و شێوەی تەكنیكەكەشی زۆر بەهێزبوو، كەچی پارەیەكی وایشی تێنەچووبوو.

رووداو: گوێگرانت رای خۆیان هەیە لەسەر بەشداری كامكاران لە بەرهەمەكانتدا، خۆت رات چییە لەسەر بەشداری ئەوان لە بەرهەمەكانتدا، چونكە كامكارەكان وەك خۆشیان دەڵێن موزیك بۆ هەموو هونەرمەندێك لێنادەن؟
عەدنان كەریم: راستییەكەی جێگەی خۆیەتی كورد شانازی بە گرووپی كامكارەكانەوە بكات. جێگەی خۆیەتی كورد بڵێ ئەوانە ناسنامەی هونەری موزیكی ئێمەن. جارێك من خۆم هەمان پرسیارم لە مامۆستا قادر دیلان كرد، لە وەڵامدا گوتی كاك عەدنان ئەم گرووپە هێندە گەورەن، دەبێ كورد وەك مێژوو باسیان بكات. كامكارەكان ئێستا لە ناوچەكەی خۆیان هاتوونەتە دەرەوەو سنوورەكانیان بەزاندووە، دەتوانم بڵێم لەهەموو جیهاندا، بچیتە هەر پایتەختێك دەزانن كامكارەكان كێن! جوانی ئەو گرووپە لەوەدایە ئەگەر كارێكیان كردبێ و بەشێكی فارسی بووبێ ئەوا بەشەكەی دیكەی كوردییە، ئەوان شانازی بە موزیكی كوردی و كوردبوونی خۆیانەوە دەكەن، ئەوە لایەنە نەتەوەییەكەی، هەرچی لایەنە تەكنیكی و هونەریەكەیانە ئەوەندە بەرزە كە باسی ناكرێ، ئەوان زۆربەیان مامۆستای موزیكن، لە گرووپی موزیكی ئۆركێسترای تاران موزیك لێدەدەن، ئەوان خۆیان قوتابخانەی تایبەتیان هەیە لە تاران كە وانەی موزیكی لێدەڵێنەوە. مامۆستا هۆشەنگ كامكار لە دەرەوەی وڵات خوێندوویەتی و دوكتۆرای هەیە. ئێستا ئەوان بوونەتە قوتابخانەیەكی گەورە و چەندین گرووپی كوردی هەن دەیانەوێ لەوانەوە فێربن. بۆیە بۆ من جێگەی شانازییە كە بتوانم لەگەڵ ئەوان كار بكەم. ئێمە پێكەوە چەندین كاری گەورەمان كردووەو تونیومانە بە باشی خۆمان لەگەڵ یەكتر بگونجێنین. كارەكانمان بەردەوامن.

رووداو: كەوابێ پڕۆژەی دهاتووت لەگەڵ كامكارەكان چییە؟
عەدنان كەریم: پڕۆژەی داهاتووم لەگەڵ كامكارەكان یەك سێدی تایبەت بە هۆنراوەكانی مامۆستا عەبدوڵڵا پەشێوە. هەمووی شیعری ئەوە و پێشكەش بە مامۆستای گەورەمان عەبدوڵڵا پەشێوی دەكەین. مامۆستا پەشێو خۆیشی تەشریفی هێنابوو بۆ ستۆكهۆڵم و بەدەنگی خۆی چەند پارچە هۆنراوەی خوێندووەتەوەو دەخرێتە ناو سێدییەكەوە. پێموایە ئەمە دەبێتە شتێكی گەورە، كامكارەكان هەمیشە رێزی تایبەتیان هەبووە بۆ شاعیرە ناسراوەكانی كورد، وەك مامۆستا پەشێو و شێركۆ بێكەس. ئەوان جارێك سێدییەكیان پێشكەش بە عەلی مەردان كردو ئێستاش بە پەشێو، ئەمە وادەكات كە كامكارەكان هێندەی دیكە لای من گەورەتربن. ئاخر كەسێكی وەك مامۆستا پەشێو هەتا لە نزیكەوە نەیناسی نازانی چ رۆحێكی پاكی هەیە.

رووداو: مامۆستا پەشێو خۆی هەستی چۆن بوو بەرانبەر ئەو كارەی ئێوە؟
عەدنان كەریم: زۆر پێیخۆش بوو. مامۆستا پەشێو بەمانای وشە منداڵێكی پاك وا لەناو سنگیدا، تالێی نزیك نەبیەوە نازانی ئەو پیاوە چەند هەستێكی پاكی هەیە. هەفتەی داهاتوو من سەفەری تاران دەكەم، موزیكی گۆرانییەكان ئامادەیە و تەنها تۆماركردنی دەنگی من ماوە، هەڵبەتە دەبێ ئەوەش بڵێم خانم سەبا كچی مامۆستا هۆشەنگ كامكاریش بەشداری دەكات، واتە دوێتە، سێ مەقامی تێدایە كە بەدەنگی منە، كارێكی تایبەتە كە پێموایە لە داهاتوودا دەچێتە سەر خەرمانی مۆزیكی كوردی و حیسابێكی زانستیانەی بۆ دەكرێ.

تاوەكو مامۆستا پەشێو لە نزیكەوە نەناسی نازانی چ رۆحێكی پاكی هەیە

رووداو: دەكرێ بزانین نێوەڕۆكی شیعرەكان سیاسین یان خۆشەویستین، كێ شیعرەكانی هەڵبژاردووە؟
عەدنان كەریم: راستیت دەوێ من ئاگاداری ئەم كارە نەبووم كە دەستیان پێكردبوو، مامۆستا هۆشەنگ كامكار پەیوەندی پێوەكردم و گوتی كارێكی ئاوام بۆ هۆنراوەكانی مامۆستا عەبدوڵڵا پەشێو كردووە، حەزدەكەم تۆش بەشداری بكەی و گۆرانییەكان بڵێی، منیش بە خۆشەویستییەوە قبوڵم كرد. ئەو پێیگوتم كە سێ ئاوازی داناوە و حەزدەكەم كە لە شێوەی مەقامدا بێ، بەڵام شتێكی نوێ و تازە نەك هەروەكو مەقامە كۆنەكان بەڵكو بەئاوازێكی تایبەتییەوە و هەر خۆیشت شیعرەكانی هەڵبژێری. منیش دیوانەكانی مامۆستا عەبدوڵلا پەشێوم خوێندەوەو سێ شیعرم هەڵبژارد. هەروەها كاك هۆشەنگیش چوار شیعری هەڵبژاردووە و ئاوازی بۆ داناون. ناواخنی شیعرەكانیش بۆ خۆشەویستییە، بۆ مرۆڤویستییە، ئەو شتەیە كە هەتا دنیا دنیایە بە نەمری دەمێنێتەوە، ئەویش خۆشەویستییە بۆ مرۆڤایەتی.

رووداو: وێڕای لەبەرچاو گرتنی ئەوەی كە گۆرانی تێكست، گوتن ، ئاواز و مۆسیقایە. رەخنەیەك هەبوو لەوەی كە موزیكی كامكاران لە هەندێ گۆرانیدا، جوانی گۆرانییەكانی تۆیان شاردووەتەوە، هاوكات لە رۆژنامەیەكی سوێدیدا لەسەر كۆنسێرتێكی تۆ نووسرابوو كە دەنگی تۆ زاڵ بووە بەسەر ئۆركێسترادا، بەڵام موزیكیش جوانی خۆی لەدەستنەدابوو، خۆت دەڵێی چی؟
عەدنان كەریم: ئەوانە هەمووی تێڕوانینن و زۆر رێزیش لەو بۆچوونە جیاوازانە دەگرم، هەستدەكەم ئەم شتانە لە دەمی موزیكزانەكانەوە دێت و دەچێتە ناو خەڵكەوە، لە كۆمەڵگەی ئێمەدا كاتێك كەسێك رەخنەیەك دەگرێ، ئیتر خەڵكەكە بەبێ ئەوەی بزانن بۆچی رەخنەی گرتووە هەموو لاسایی دەكەنەوە، واتە كەسەكە بە وردی رەخنەكە ناگرێ، بەڵكو شتە وتراوەكە دەڵێتەوە.

رووداو: زۆرجار باسی ئەوە دەكرێ كورد رەخنەگری نییە بەتایبەتی لەبواری ئەدەبی و موزیكدا، لێرەدا مەبەستم هەڵسەنگاندنی بێلایەنانەیە، ئەوەی كە ئێمە رۆژانە لە رۆژنامە سوێدییەكاندا دەیبینین بۆ نموونە؟
عەدنان كەریم: هەبووە رەخنەی لەكارەكانی من گرتووە، ئیمەیلم بۆ كردووە و دەستخۆشیم لێكردووە، پێشم گوتووە كە هەوڵدەدەم ئەو هەڵانە دووبارە نەكەمەوە. من ئەو رەخنانە بەهەند وەردەگرم و حیسابیان بۆ دەكەم. ئاخر كاتێك مرۆڤ ئەو رەخنانە قبوڵ دەكات بۆ سەركەوتنی كارەكانیەتی. كاكە لە وڵاتێكی وەك سوێد، خاوەن بەرهەم خۆی بەرهەمەكەت بۆ دەنێرێ تاوەكو رەخنەی لێبگری و هەڵسەنگاندنی بۆ بكەی. بەڵام هەندێكجار لە كوردستان كاتێك رەخنە دەگرن گرێیدەدەنەوە بە هەڵوێستی سیاسییەوە، رەخنە دەگرن بۆ تێكشكاندنی كەسایەتی مرۆڤەكە، رەخنە دەگرن لەپێناو بچووككردنەوەی تۆ و گەورەكردنی خۆیان، ئاخۆ ئەمە تەنها لە وڵاتی ئێمەدا هەیە یانیش لە رۆژهەڵاتی نێوەراست و وڵاتانی دیكە هەیە ، ئەوە بابەتەێكی دیكەیە. كە لە كوردستان لەم دواییەدا لەگەڵ كامكاران كۆنسێرتمان كرد و خەڵك لایف گوێی لەدەنگی من بووە، گرووپی موزیك تۆنی موزیكی خۆیان دابەزاندووە بۆئەوەی خەڵك زیاتر گوێی لەدەنگی من بێ، بۆیە من هەستدەكەم ئەو رەخنەیە لە جێی خۆیدا نییە.