13 هەزار كتێبمان بە كوردی و زمانی دیكە لەسەر كورد هەیە
هەڤپەیڤین: كاوە ئەمین
رووداو-سوێد
نووسەر و زمانناس نەوزاد هرۆری، سەرۆكی كتێبخانەی كوردییە لە ستۆكهۆڵم، دەڵێ كتێبخانەكەیان وەك نیمچە كتێبخانەی نەتەوەیی كوردە لە ئەوروپا، بەڵام لە هەمانكاتدا دەڵێ پێویستییان بە هاوكاری حكومەتی هەرێمی كوردستانە، بەهۆی كەمكرانەوەی بودجەكەیان لەلایەن حكومەتی سوێدەوە.
رووداو: كەی ئەو كتێبخانەیە دامەزراوە؟
نەوزاد هرۆری: لەساڵی 1997 لەلایەن نەیدم داگدەڤەریم كە كوردێكی باكووری كوردستان بوو دامەزراوە. ئەگەرچی ئەم كتێبخانەیە كتێبخانەیەكی نەتەوەیی نییە، بەڵام مۆدیلێكە لە كتێبخانەی نەتەوەیی. بەهۆی قەدەخەبوونی زمانی كوردی، كورد نەیتوانیوە كتێب كۆبكاتەوە، بۆیە بڕیاردرا ئەم كتێبخانەیە دابمەزرێندرێت كە بتوانێ هەموو ئەو كتێبانەی لەسەر كورد نووسراون بە زمانی جۆرا و جۆر و هەروەها بە زمانی كوردی كۆبكاتەوە و بیانپارێزێت. كتێبخانەی كوردی سەرەتا بۆ ماوەی دوو ساڵ وەك پڕۆژەیەك بوو كە بەهاوكاری دەستگای دامەزراوەی پاشەڕۆژەوە لەسوێد دەستی بەكار كردو، پاشان بە شێوەیەكی فەرمی درێژەی بەكارەكانی خۆیدا.
رووداو: ئێستا سەرچاوەی داراییتان كوێیە؟
نەوزاد هرۆری: وەزارەتی فەرهەنگی سوێد و شارەوانی ستۆكهۆڵم هاوكاریمان دەكەن، ساڵانە بودجەی بۆ دیاری دەكرێت، هیچ لایەنێكی دیكە هاوكاریمان ناكات. لەم سێ ساڵەی دواییدا، وەزارەتی فەرهەنگی سوێد، بودجەی كتێبخانەی ئێمەی كەمكردووەتەوە، ئێستا تەنها نیوەی ئەو پارەی جارانمان پێدەدەن، بۆیە ئێستا ناچارین بەدوای سەرچاوەی دیكەدا بگەڕێین تاوەكو هاوكاریمان بكەن و بتوانین بەشێوەیكی رێكوپێك درێژە بەكارەكانمان بدەین.
رووداو: چەند كەس لەم كتێبخانەیەدا كار دەكەن؟
نەوزاد هرۆری: ئێستا ئێمە دوو كەسین، من و نووسەری كورد مالمیسانژ كە كوردێكی زازایە. لەبەرئەوەی بودجەكەمان كەمكرایەوە ناچاربووین ژمارەی كارمەندەكانمان كەم بكەینەوە.
رووداو: ئەی ژمارەی كتێبەكانی ئەو كتێبخانەیە چەندن؟
نەوزاد هرۆری: نزیكەی 13 هەزار كتێبمان هەیە كە نیوەیان بە زمانی كوردین، نیوەكەی دیكەشیان بە 23 زمانی دیكەن. بێجگە لەو كتێبانە ئێمە نزیكەی 700 گۆڤار و رۆژنامەمان لەلایە كە لەلایەن پارتە كوردییەكان و خەڵكانی بێلایەنەوە بڵاوكراونەتەوە، ژمارەیەكی زۆر نەخشە و بڵاڤۆك و كارت و كاریكاتۆر، هەر شتێك كە بەكوردی یان بەزمانی دیكە بڵاوكرابێتەوە لەسەر كورد و بەردەستمان كەوتبێ لەلای خۆمان پاراستوومانە، هەروەها بەشی موزیكیشمان هەیە.
رووداو: پێوەری ئێوە چییە بۆ پاراستن و بەدەستخستنی ئەو سەرچاوانە؟
نەوزاد هرۆری: بەلامانەوە گرنگ نییە كە كام پارت و لایەنی كورد یانیش كەسایەتی ئەو گۆڤار و كتێبانەی دەركردووە، هیچ سانسۆرێكمان نییە لەڕووی سیاسی، ئاینی و نەژادییەوە. ماوەیەك لەمەوبەر برادەرێك هات و كتێبەكەی فازل بەراكی بینی و پێیگوتین چۆن دەبێ كتێبێكی وا لە كتێبخانەكەتاندا هەبێ كە بەخراپە باسی كورد دەكات، بەڵام ئێمە گوتمان هەر شتێك لەسەر كورد نووسرابێ لەلای خۆمان دەیپارێزین، ئەگەر رەخنەش بێت لەسەر كورد، ئاخر ئێمە دەبێ بزانین دوژمنەكانیشمان چۆن باسمان دەكەن.
رووداو: زیاتر كێ سەردانی ئەو كتێبخانەیە دەكەن؟
نەوزاد هرۆری: زیاتر كوردن. هەندێك لێكۆڵەری سوێدیش جار جار سەردانمان دەكەن، تەنانەت لە دەرەوەی سوێدیش خەڵكانێك هەن سەردانمان دەكەن و كەڵك لە كتێبەكانمان وەردەگرن. ماوەیەك لەمەوبەر لێكۆڵەرێكی ژاپۆنی كە دكتۆراكەی لەسەر كوردانی دیاسپۆرا دەنووسێ سەردانی كردین و هەفتەیەك لە ستۆكهۆڵم لەلای ئێمە مایەوە. پێشتریش ماستەرنامەیەكی لەسەر مێدیای كوردی لە دیاسپۆرا نووسیبوو، ئەوەی كە سەرنجڕاكێش بوو دوكتۆراكەی بەزمانی ژاپۆنی دەنووسێت. سەمینارێكمان لەسەر دوكتۆراكەی بۆ سازدا. جیاوازی كتێبخانەی ئێمە لەو كتێبخانانەی دیكە كە هەن ئەوەیە كە ئێمە لەسەر سیستەمی كتێبخانەی سوێدی كار دەكەین و كتێبەكانمان هەموو لە كەتەلۆگێكدا تۆماركردووە، زۆربەی كتێبەكانمان لە كەتەلۆگی نەتەوەیی سوێدیشدا تۆماركراون، بۆیە لە هەموو شارەكانی سوێدەوە ئەوانەی بیانەوێ كتێبەكانمان قەرز بكەن دەتوانن لە رێگای كتێبخانەی شارەكانی سوێدەوە داوای بكەن و ئێمەش بە پۆست دەینێرین بۆ ئەو كتێبخانەی كە لێوەی داواكراوە. بێجگە لەوە ئێمە ساڵانە چەندین سەمینار و پێشانگا سازدەكەین، ئەمساڵ لەبەرنامەماندایە كۆرسی زمانی كوردی بە كرمانجی سەروو و خواروو و هەروەها بە زازاكیش دەست پێبكەین.
رووداو: بەنیازنین كتێبەكانتان بەشێوەی دیگیتاڵ لە ماڵپەڕەكەتاندا دابنێن؟
نەوزاد هرۆری : ئێستا ئامادەكاری دەكەین بۆ ئەوەی 200 كتێبی كۆن كە بەزمانی جۆراو جۆر نووسراون، هەروەها كتێبە كۆنە كوردییەكان بكەینە دیگیتاڵ، بەشێكی زۆر لەو كتێبانەی كە لە بەغدا چاپكراون و ئێستا لە كتێبفرۆشییەكان دەستناكەون دەمانەوێ ئەوانیش سكان بكەین و ئامادەیان بكەین تاوەكو كەڵكیان لێوەربگیرێت.
رووداو: كۆنترین كتێب كە لەسەر كورد نووسرابێ و لەلای ئێوە دەستبكەوێت كامەیە؟
نەوزاد هرۆری : كۆنترین كتێب لای ئێمە ئەوەیە كە لەساڵی 1787 لە ئیتاڵیا چاپكراوە، نووسەرەكەی میسۆنێرێكی ئیتاڵییە بەناوی گەرزۆنی كە لەسەر رێزمانی كوردییە، ئەو كتێبە تائێستا نەكراوەتە كوردی، هەرچەندە چەند وتارێكی لەسەر نووسراوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی كە بەزمانی كۆنی ئیتاڵی نووسراوە، دەبێ كەسێك ئەو كتێبە بكاتە كوردی كە شارەزاییەكی زۆر باشی لە زمانی ئیتاڵیدا هەبێ. بەزمانی سوێدیش چوار كتێبمان هەیە كە لە دوای نێوەراستی سەتەی هەژدەمەوە نووسراون.
رووداو: روویداوە كەسێك كتێبی لێ دزیبین؟
نەوزاد هرۆری: رەنگە شتی وا بووبێت، بەڵام ئێمە هەستمان بە شتێكی وانەكردووە. پێمانوانییە كورد بۆ ئەو مەبەستە بێنە كتێبخانەكەمان، رەنگە كورد هەبێ لە كتێبخانەی دوژمنان شتی وای كردبێت. هەروەها ئەوەش رووینەداوە كە كەسێك كتێبی بردبێ و نەیگەڕاندبێتەوە.
رووداو: ئامارێكتان لەبەر دەستە كە كورد چەند كتێب قەرز دەكەن؟
نەوزاد هرۆری: بەڵێ لەبەرئەوەی ئێمە كەتەلۆگمان هەیە لەو رێگەیەوە دەزانین چەند كتێبمان لێ قەرز دەكەن. ئەگەر بەراوردی بكەین لەگەڵ كتێبخانەیەكی سوێدیدا ئەوا رێژەكەی ئێمە زۆر كەمە، بەڵام دیسانیش ژمارەیەكی بەرچاو كورد دێن و كتێبەكانمان قەرز دەكەن.
رووداو: پەیوەندیتان لەگەڵ دەستگاكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان چۆنە؟
نەوزاد هرۆری : لەساڵی 2010، بەرەسمی داوای هاوكاریمان لە ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان كرد، دوای ئەوەی هەندێك لە دەوڵەتانی ئەوروپا راستەوخۆ پێیانگوتین كە ئەوە چەند ساڵە ئێمە هاوكاریتان دەكەین، ئێستا ئێوە خۆتان حكومەتتان هەیە و دەوڵەمەندیشە، پێویستە ئەوان هاوكاریتان بكەن. بۆ نموونە ئەنستیتوتی فینلەندییەكان لەسوێد هەیە، حكومەتی فینلەندا هاوكارییان دەكات، جگە لەو هاوكاریەی كە لە دەوڵەتی سوێد وەریدەگرن. كتێبخانەی جوولەكەكان لێرە هەیە، ئیسرائیل هاوكاریان دەكات. بەداخەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان هیچ وەڵامێكی نەداینەوە. بەنیازین جارێكی دیكە داوای هاوكاریان لێ بكەینەوە، چونكە بەڕاستی ئێمە پێویستیمان بە هاوكاری داراییە. پەیوەندیمان لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی كتێبخانەكانی كوردستان هەیە بەتایبەتی لەگەڵ كتێبخانەی گشتی سلێمانی و هەولێر و دهۆك، ئەو دەستگایانە هەوڵیاندا لە رێگەی وەزارەتی رۆشنبیرییەوە كتێبمان بۆ بنێرن، بەڵام تائێستا ئەوەش جێبەجێنەكراوە. ساڵی رابردوو 700 كتێبیان وەك دیاری بۆ ناردین، بەڵام ئەوە كارێكی شەخسی بوو نەك حكومی. دەستگای چاپ و بڵاوكردەنەوەی هەولێر و سلێمانی هەروەها مەڵبەندی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە سلێمانی، ئەوەش لە رێگای دوو جوامێری كوردەوە بوو كە لە سوێدەوە گەرابوونەوە كوردستان.
رووداو: رێژەی ئەو كتێبانەی كە بە كرمانجی سەروو چاپدەكرێن لەچ ئاستێكدایە ئەگەر بەراوردی بكەی لەگەڵ ئەوەی كە بە كوردی نێوەڕاست (سۆرانی) دەنووسرێ؟
نەوزاد هرۆری : ئێمە لە توركیا كتێبی كرمانجی دەكڕین، لە ساڵی 2001 وابزانم دە كتێبی كورد پاپ نەكرابوون، بەڵام ئێستا ئاستی چاپ و بڵاوكردنەوە یەكجار زۆربووە، لەم ساڵانەی دواییدا سالانە زیاتر لە 400كتێبی كوردی چاپكراون، ئەوەش رێژەیەكی زۆر بەرچاوە لەچاو ساڵانی نەوەتەكان و دواتریش. ئێستا لە توركیا و باكووری كوردستان ژمارەیەك چاپخانەی كوردی هەن كە گرنگی بە چاپكردنی كتێبی كوردی دەدەن. بەڵام هێشتا ژمارەیان بە بەراورد لەگەڵ ئەوانەی بە سۆرانی دەردەچن زۆر كەمە، تەنانەت لەگەڵ ئەو كتێبانەی كە بە بادینیش دەردەچن، بەڵام بەرەوپێشچوونێكی باش هەیە هەم بە كرمانجی بەپیتی لاتینی و هەمیش بە زازاكی.
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar